Phương pháp đọc truyện Ehon cho con nghe hiệu quả

Ehon là những tập truyện của Nhật có tranh minh họa với nội dung ngắn gọn dành cho lứa tuổi từ 1-10. Ehon được mệnh danh là thực phẩm nuôi dưỡng tâm hồn bé, và việc đọc Ehon cho trẻ nghe từ lúc 5-6 tháng tuổi trở đi đã trở thành phương pháp giáo dục mà mọi cha mẹ Nhật đều làm cho con.

Một kết quả nghiên cứu của giáo sư Taira Masato ở trường đại học Y Nha Khoa Tokyo đã chứng minh rằng việc cha mẹ đọc truyện cho con nghe sẽ kích thích “hệ viền” (limbic system) vốn là trái tim của bộ não, nơi điều khiển ký ức và tạo ra động lực, và sinh ra những cảm xúc, dẫn đến giúp trẻ tăng khả năng biểu cảm của cảm xúc thêm phong phú, ngôn ngữ thêm phát triển.

Ngoài ra trong thời kỳ ấu thơ là thời kỳ quan trọng nuôi dưỡng trí tuệ cảm xúc cho trẻ, nên giọng nói và cách trò chuyện của cha mẹ sẽ được trẻ lưu nhớ dần dần trong bộ não, khi đã lí giải đầy đủ rồi trẻ sẽ biểu hiện nó ra ngoài. Chính vì thế càng nghe được tiếng ba mẹ nhiều thì ấn tượng trong não trẻ càng lớn, sợi dây liên kết giữa cha mẹ và con cái càng bền chặt.

Một số điều tra xã hội đã chỉ ra rằng những học sinh thi đậu vào trường đại học hàng đầu Nhật Bản có tỉ lệ được cha mẹ đọc Ehon từ khi còn nhỏ cao hơn nhiều các trường đại học khác.

Có thể nói, truyện tranh - Ehon Nhật Bản là thế giới kỳ ảo đầy màu sắc dành cho trẻ nhỏ nhưng lại không quá xa vời thực tế. Các nhân vật trong truyện rất gần gũi với các em như động vật nuôi trong nhà như con gà, con chó, con mèo, chim muông hay thiên nhiên cây cỏ, và các hiện tượng, sự vật xung quanh trẻ, các câu chuyện cổ tích, tất cả được nhân cách hóa tạo nên những câu chuyện nhẹ nhàng nhưng rất thú vị qua đôi mắt trẻ thơ. Đồng thời thông qua chủ đề đó giúp trẻ khám phá thế giới rộng lớn và phát huy trí tưởng tượng. Hay chủ đề về gia đình, trường lớp, bạn bè, đều được miêu tả rất chân thực giống như những gì các em hay gặp hàng ngày trong cuộc sống. Thông qua những cuốn Ehon, thế giới tâm hồn trẻ được lấp đầy bởi những câu chuyện giàu tính nhân văn, về tình người, tình cảm gia đình, bạn bè, và thế giới tưởng tượng qua những câu chuyện cổ tích, hay là được khám phá thế giới động vật, thực vật, lịch sử, văn học qua những cuốn từ điển, truyện lịch sử.

 Cách đọc ehon như thế nào?

 1. Giai đoạn đầu khi trẻ còn nhỏ và mới làm quen với ehon thì chỉ cần trẻ tập trung nhìn vài giây hay vài chục giây thôi cũng được. Trẻ có thể cầm gặm hay liếm hoặc giằng lấy lật, hoặc muốn xé cũng được (khi trẻ định xé thì hãy thay bằng tờ giấy hoặc tờ báo). Đôi khi đang nghe đọc giữa chừng là trẻ chán bỏ đi chơi trò khác cha mẹ cũng đừng lấy đó làm thất vọng. Vì cha mẹ càng kỳ vọng muốn con nghe hết truyện sẽ càng dễ nảy sinh sự thất vọng, tâm trạng không còn vui vẻ nữa. Chỉ cần trẻ vui vẻ hứng thú với việc tiếp xúc với ehon ở giai đoạn đầu này là đạt mục tiêu.

 2. Với những trẻ dưới 3 tuổi khả năng lí giải ngôn ngữ chưa cao thì ba mẹ không cần đọc y nguyên theo như truyện mà có thể thêm thắt vào các từ ngữ biểu cảm hoặc như là đang kể chuyện, hoặc chỉ chỉ tranh nói tên nhân vật cũng được, miễn sao bé hứng thú với cách đọc ấy. Cha mẹ hãy coi nội dung cuốn ehon như là chủ đề để ba mẹ kể chuyện cho con, tạo ra không gian để trò chuyện cùng con.

Còn khi trẻ được tầm 3-5 tuổi trở đi thì trẻ đã lí giải được nhiều rồi cha mẹ có thể đọc theo đúng nội dung như truyện viết để trẻ tập lí giải nội dung cả câu chuyện.

3. Nhưng tuyệt đối đọc xong đừng có kiểm tra lại xem trẻ có nhớ hay không như kiểu “tra bài” “con có nhớ nội dung truyện kể gì không”, “có nhân vật nào nhỉ, nhân vật ấy làm cái gì nhỉ…” bởi như thế sẽ gây áp lực tâm lí cho trẻ, khiến trẻ không còn hứng thú với việc đọc ehon nữa. Hãy cứ để tự bản thân trẻ nói ra khi trẻ muốn trao đổi.

4. Trẻ rất thích những câu chuyện mang tính hành động, phưu lưu, bí hiểm, tưởng tượng như“Alice ở xứ sở thần tiên” mà thuật ngữ tiếng Nhật là “yukite kaerisi monogatari”- tiếng Anh “home-way-home”. Khi trẻ tập trung được hơn 10 giây trở đi rồi hãy bắt đầu những cuốn ehon như thế để trẻ được thỏa mãn trí tò mò và ham muốn hành động trong mình.

5. Khi trẻ có thể lí giải được một câu chuyện mà không cần tranh, hoặc khi đọc một cuốn ehon bằng màu từ đầu đến cuối không dừng thì hãy chuyển từ truyện có màu sắc sang truyện màu đen trắng. Đó là bước đầu tiên chứng tỏ năng lực lí giải của trẻ đã phát triển để tiến tới giai đoạn khó hơn là thích những câu truyện dài.

Có khả năng nếu cha mẹ không đọc cho nghe, không theo sát thì trẻ dù lúc nhỏ rất thích ehon nhưng chưa chắc sau này lớn lên đã thích đọc sách. Chính vì thế bước cuối cùng là phải nhảy từ giai đoạn thích ehon sang thích đọc sách, chính là nghe cha mẹ đọc truyện mà không cần nhìn tranh vẫn lí giải được. Đó là bước cao nhất để giúp trẻ tiến tới thích đọc sách sau này. Khi này hãy bỏ qua ehon để tiến tới đọc câu chuyện dài như truyện cổ tích không cần tranh cho trẻ nghe. Nhiều người nghĩ rằng trẻ thích ehon thì sẽ thích đọc sách sau này chính là một lỗ hổng rất lớn. Nếu không có bước cuối cùng này thì khả năng trẻ tự nhiên thích đọc sách sẽ không hoàn toàn xảy ra.

Nuôi dưỡng năng lực tưởng tượng cho trẻ bằng ehon như thế nào?

Ngoài ra, để nâng cao năng lực tưởng tượng cho trẻ thì việc đọc ehon cần kết hợp với trải nghiệm ở thực tế. Cha mẹ hãy cho bé cơ hội đi tìm hay khám phá những thứ ở ngoài thực tế được đưa vào sách. Ví dụ như con cá, bông hoa, bó rau ở siêu thị,hay con chim, con voi, con khỉ ở vườn bách thú.

Đọc thật nhiều chỉ cố để nhồi nhét cho con biết thì không phải là mục đích của việc đọc ehon cho con nghe. Ehon giúp xây dựng trí tưởng tượng, hình tượng hóa sự vật từ ngôn ngữ nên hãy kết hợp thật nhiều kỹ năng, trong nhiều trường hợp để kết nối những gì viết trong ehon với chính sự vật hàng ngày. Ví dụ dễ hiểu nhất ở đây chính là bé nhìn quả chuối trong tranh, khi đi chợ bé được sờ vào quả chuối và bé hiểu “à thì ra quả chuối là cái này”. Rồi bé tưởng tượng “quả chuối màu vàng thì có vị gì nhỉ, ăn có ngon không, mẹ có thích chuối không nhỉ, có làm nước trái cây được không…” chính là những cái trẻ tưởng tượng mà ta không nhìn được. Năng lực tưởng tượng và liên tưởng ấy mới chính là chìa khóa giúp trẻ sinh tồn sau này trong xã hội.

 Chọn ehon như thế nào?

Với những trẻ dưới 2 tuổi thì nên chọn những cuốn ehon có nhiều màu sắc, hình minh hoạ và ít chữ. Nếu ở Nhật thì ehon cho trẻ dưới 2 tuổi bao giờ kích cỡ cuốn ehon cũng được làm chỉ rộng ngang bằng vai của bé.

 Mỗi ngày hãy đọc 1 cuốn do con chọn, 1 cuốn do ba mẹ chọn

Khi trẻ bắt đầu thích đọc ehon rồi hãy tăng số lượng ehon lên bằng cách tạo thói quen đọc 1 cuốn do trẻ chọn, và một cuốn do ba mẹ chọn. Đây cũng là cách giải quyết được vấn đề là cha mẹ muốn đọc cho con nghe cuốn mình cho là hay nhưng lại không phải là cuốn con thích.

Mỗi ngày bé có thể đòi đọc cả 10-15 cuốn ehon hay có khi chỉ đòi đọc duy nhất 1-2 cuốn bé thích cũng đều không vấn đề gì. Miễn sao cha mẹ để bé làm theo mong muốn của bản thân là được.

 Khi hai anh (chị) em chênh tuổi nhau thì đọc ehon như nào?

Giả sử nhà bạn có một bé 4 tuổi với 1 bé 1 tuổi mà nếu đọc một cuốn ehon thì chắc chắn sẽ có đứa ngủ hoặc phá bĩnh, và đứa nghe. Nếu có thể hãy chia thời gian đọc cho mỗi trẻ vào thời điểm khác nhau. Hoặc là hãy trao nhiệm vụ cho đứa lớn để đứa lớn có cảm giác mình “ra dáng anh chị” như là chọn truyện đọc cho em nghe, hoặc nếu biết đọc rồi thì sẽ thay mẹ đọc cho em nghe. Cha mẹ hãy nhớ là làm gì cũng nên ưu tiên đứa lớn nhé, có như vậy thì hai anh (chị) em mới hòa thuận được.

 Nguồn: Nguyễn Thị Thu dịch